مصطفی تعیین: با حجمی از مسائل اجتماعی روبه روییم - زنگ قلاب بافی

به گزارش شرق، آنچه در ادامه می آید، متن گفت وگویی است که به این منظور با مصطفی مشخص، رئیس نخستین دوره همایش اخلاق و فرهنگ شهرنشینی صورت گرفته است.

شرایط کنونی اخلاق و فرهنگ شهرنشینی در کشور چه اندازه با شرایط مطلوب و ایدئال فاصله دارد؟

بی تردید شهر های ما از نظر قانون مندی و نظم و مقررات، رعایت قواعد اخلاقی و آداب رفتار شهرنشینی، خشونت و پرخاشگری، رفاه و امنیت، هوا و فضای سالم، حفظ محیط زیست، مسئولیت متقابل افراد جامعه، رعایت حقوق شهروندی و مشارکت شهروندان در اداره بهتر شهر در شرایط قابل قبولی نیستند! ما انتظار آرمان شهر یا مدینه فاضله افلاطون و فارابی را نداریم؛ اما کیفیت و شرایط شهرنشینی جامعه ما نه تنها با کشور های توسعه یافته قابل قیاس نیست؛ بلکه آن را حتی با بسیاری از جوامع شهری در کشور های اسلامی هم نمی توانیم مقایسه کنیم. در واقع کلان شهر های ما روستا شهر هایی هستند که بی رویه گسترش یافته، با آداب و فرهنگ شهر نشینی بیگانه اند و نیز فاقد ویژگی های رفتاری مثبت روستانشینان هستند.

چه نسبتی میان آنومی پایدار شده در کشور با کد ها و بایسته های اخلاقی در جامعه می توان برقرار کرد؟ آیا میان این دو رابطه ای مستقیم برقرار است یا این نسبت را باید به گونه ای دیگر تبیین کرد؟

شرایط دوره گذار جامعه ایرانی همراه با فقر و تنگنا های معیشتی ناشی از تحریم مالی، احساس نابرابری به علت ناکارآمدی مدیریت اجرائی و فساد اداری و پیامد های بلند مدت جنگ تحمیلی خود را به شکل مسائل و مسائل روانی و اجتماعی، فردگرایی و منفعت طلبی، قانون شکنی و آنومی پایداری که به افول ارزش های اخلاقی منجر شده است، نشان می دهد.

از نظر من با اصلاح ساختار مدیریت کشور و برطرف فساد و مسائل مالی و کاهش احساس نابرابری و تبعیض، شاهد نظم و ثبات و سامان بهتری در شرایط اجتماعی و اخلاقی جامعه خواهیم بود. در عین حال آموزش های عمومی و ترویج آداب شهرنشینی و اخلاقیات شهروندی هم در جای خود لازم است.

نهادینه کردن مؤلفه های اخلاقی در جامعه حرکتی بطئی و تدریجی است. برگزاری رویداد هایی نظیر این همایش تا چه حد می تواند جامعه ایرانی و زیست انسان ایرانی را اخلاقی تر کند؟

مهم ترین هدف و راهبرد در این گونه همایش ها، ارائه نتایج مطالعات انجام گرفته، بحث و گفتگو علمی و انجام آسیب شناسی درباره آفت های اخلاقی جامعه و به دست آوردن علل ریشه ای و زمینه ای آنهاست تا بر پایه نتایج آن مراجع مربوط بتوانند سیاست گذاری های فرهنگی و اجتماعی اثربخشی را تدوین نمایند و به اجرا در آورند.

تداوم برگزاری دوره ای این همایش می تواند به تدریج یک گفتمان اخلاقی را ایجاد کند که محرکی برای مسئولان، نخبگان و عموم شهروندان در راستای ارتقای اخلاق و فرهنگ شهرنشینی باشد. مخاطبان همایش، دولتمردان، هم نخبگان و قشر فرهیخته و هم مردم هستند و اشتراک مساعی همگی برای تحقق اهداف مد نظر ضروری و حتمی است. امیدوارم که برگزاری همایش بازتاب مثبتی را در میان دانشگاهیان، صاحب نظران مسائل اجتماعی و فرهنگی، مسئولان سیاسی و اجرائی، مراجع سیاست گذاری فرهنگی کشور و نیز جامعه داشته باشد و بتوانیم از بازخورد های آن در ادامه راه بهره گیری کنیم.

چه شد که به فکر برگزاری همایش اخلاق و فرهنگ شهرنشینی افتادید و چه ضرورت و اولویتی در برگزاری این همایش وجود دارد؟

طبق سیاست های پیش بینی شده در برنامه راهبردی انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری، علاوه بر جلسات سخنرانی یا میزگرد ماهانه انجمن، هر چهار سال یک بار همایشی علمی در سطح بین المللی و هر دو سال یک بار همایش علمی در سطح ملی خواهیم داشت.

برگزاری نخستین همایش ملی اخلاق و فرهنگ شهرنشینی در همین فرایند برنامه ریزی شده است. امروزه با افزایش مهاجرت روستاییان به شهر های عظیم و کلان شهر ها و گسترش سریع و بی رویه شهرنشینی، با کهکشانی از مسائل و مسائل فرهنگی، اخلاقی، ناهنجاری، حاشیه نشینی، فقر و بی کاری، جرائم، خشونت، معضل ترافیک و آلودگی هوا، تخریب محیط زیست و دیگر آسیب های اجتماعی روبرو هستیم.

اکنون برای ریشه یابی علمی آسیب های فوق، گفتگو و ارائه راه چاره برای بهبود شرایط و کیفیت زندگی شهرنشینان، این همایش با شعار محوری اخلاق برای شهروندان، فرهنگ برای زندگی برگزار می گردد. دبیری علمی همایش را جناب دکتر میرطاهر موسوی که از جامعه شناسان شاخص و فرهیخته کشور هستند، بر عهده دارند و دبیری اجرائی را سرکار خانم دکتر معارف وند پذیرفته اند که با سختکوشی ایشان و همکاری مسئولان دفتر انجمن ایرانی اخلاق امید می رود که همایش به همه اهداف خود به نحو مطلوب برسد.

طبق زمان بندی مشخص شده قرار بود همایش در سال گذشته و سپس خرداد سال جاری برگزار گردد که به خاطر اوج گیری شیوع کرونا باز هم به تعویق افتاد؛ در عین حال به جز چند سخنرانی در مراسم افتتاحیه و اختتامیه بقیه سخنرانی ها که از قبل ضبط شده است، به صورت مجازی ارائه خواهد شد. علاوه بر مفاهیم و نظریه ها، سخنران هایی از اصناف، گروه های اجتماعی و حِرف مختلف، دیدگاه ها و تجارب خود را به صورت واقعی و ملموس در زمینه مسائل و مسائل فرهنگی و اخلاق حرفه ای حوزه کاری خود بیان خواهند کرد و پیشنهاد های اجرائی می دهند.

چه گروه ها و نهاد هایی برای برگزاری همایش با شما همکاری کردند؟

انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری این همایش ملی را با همکاری و پشتیبانی علمی ارزشمند انجمن جامعه­ شناسی ایران، دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه علوم بهزیستی، معاونت اجتماعی شهرداری تهران، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، انجمن جمعیت شناسی ایران، مؤسسه رحمان و بعضی از دیگر نهاد های علمی، پژوهشی، دولتی و غیردولتی در مراحل مختلف برنامه ریزی نموده که روز های چهارشنبه و پنجشنبه (در تاریخ 29 و 30 بهمن جاری) برگزار خواهد شد.

انجمن اخلاق در علوم و فناوری طبق اعلام، توجه به اخلاق را موضوعی محوری قرار داده است. فکر می کنید این انجمن تا چه اندازه توانسته به رسالت و اهداف خود در این زمینه جامه عمل بپوشاند؟

در اواخر سال 1383 که با مجوز وزارت علوم، این انجمن فعالیت خود را شروع کرد، موضوع اخلاق بسیار غریب تر از این زمان بود و حضور مؤثری در رسانه ها یا به عنوان منشور یا آیین اخلاق حرفه ای در نهاد های دانشگاهی یا دستگاه های اجرائی و در گفتار عظیمان نداشت. انجمن با برگزاری جلسات منظم سخنرانی/میزگرد ماهانه در مسائل و موضوعات مبتلابه اخلاقی و اجتماعی، تشکیل کنفرانس های ادواری سالانه (مجمع عمومی)، دوسالانه (ملی) و هر چهار سال یک بار (بین المللی)، کارگاه های آموزشی و ترویجی، انتشار فصلنامه های علمی-پژوهشی اخلاق در علوم و فناوری به زبان فارسی و به تازگی به زبان انگلیسی کوشش نموده است که مسئولان کشور و مراجع سیاست گذاری فرهنگی و اجتماعی، انجمن های علمی و نهاد های مدنی، دانشگاهیان و نخبگان علمی و سیاسی و مدیریتی را به اهمیت تأثیر اخلاق در رشد جامعه و توسعه و پیشرفت کشور متذکر گردد.

من امیدوارم که در آینده ای نه چندان دور یک نهضت و گفتمان اخلاقی در جامعه ای که دچار اغتشاش فکری و فقر اخلاقی و فرهنگی شده است و در کشور سیاست زده ما به وجود آید و بتوانیم پیروان خوبی برای پیامبرمان که اسوه زندگی اخلاقی ما و همه بشریت است، باشیم.