از ارج تا کفش بلّا؛ برند های عظیم ایرانی که خاموش شدند - زنگ قلاب بافی

1. ارج

ارج برندی است که بخاری های نفتی قهوه ای رنگش در سال های جنگ، کنج خانه بسیاری از مردم جا داشت و سرمای زمستان را برای مردم قابل تحمل می کرد. این برند را در سال 1316 خلیل ارجمند ایجاد کرد. ابتدا جایگاه تاشو فراوری می کرد، اما بعد ها توسعه یافت و به فراوری یخچال، بخاری، ماشین لباسشویی و کولر هم روی آورد. این برند پس از انقلاب دولتی شد و این تغییر سیاست به سرعت فرایند نزولی طی کرد. اجرای اصل 44 قانون اساسی آخرین ضربه بر پیکر این برند بود. این برند در 24 خرداد 1395 با پلمب قضائی انبار کارخانه اش، پس از 79 سال فعالیت، رسما خاموش شد.

2. آزمایش

برندی که در ابتدای فعالیت به ساخت جایگاه و آب کاری مشغول بود و از سوی محسن آزمایش از دهه 30 کار خود را شروع کرد. این برند لوازم خانگی ای نظیر یخچال، کولر، آب گرم کن، تختخواب فلزی، بخاری و اجاق گاز فراوری می کرد. پس از انقلاب ملی اعلام شد و نهاد های دولتی و شبه دولتی مثل سازمان خصوصی سازی و صندوق بازنشستگی از سهام داران عظیم این شرکت شدند. تا سال 80 هم فراوریات این شرکت همچنان در بازار دیده می شد، اما در نهایت با اجرای اصل 44 و واگذاری این شرکت به وسیله بورس، در سال 1388 به دلیل بدهی های فراوان به حالت نیمه تعطیل درآمد.

3. چیت سازی ری

یکی از برند های صنعت نساجی که در 1326 به دست حسن کورس تأسیس شد، چیت سازی ری بود. کارخانه ای که روزگاری تأمین نماینده بخش زیادی از پارچه مورد احتیاج کشور بود و تا سال 1380 هم فعال بود، در سال 1384 با دوهزار و 500 کارگر برای همواره تعطیل شد. این کارخانه بعد از انقلاب در اختیار بنیاد مستضعفان و جانبازان بود، اما در سال 76 به سه سرمایه گذار فروخته شد و در نهایت در سال 1384 به مالکیت شرکت سرمایه گذاری بهمن درآمد. این مجموعه نیز با هدف ساخت و ساز در محل کارخانه، در سال 88 شرکت توسعه ساختمانی بافکار را تأسیس کرد و در سال 90، این مجموعه تخریب شد.

4. پارس الکتریک

برندی که محمد تقی برخوردار در سال 1341 در تهران ایجاد کرد و کارش را با مونتاژ تلویزیون و رادیو شروع نموده بود. بعضی برخوردار را یکی از صد چهره مؤثر تاریخ معاصر ایران و پدر صنعت خانگی مدرن در کشور می دانند. این مجموعه پس از انقلاب دولتی شد و تحت نظر سازمان صنایع ملی ایران به فعالیت خود ادامه داد. پارس الکتریک به عنوان یکی از زیرمجموعه های تأمین اجتماعی در سال 1371 به فعالیت خود ادامه داد و تعطیلی این مجموعه در جریان رقابت های انتخاباتی سال 95، مورد توجه حسن روحانی، رئیس جمهور وقت و یکی از نامزد های انتخابات ریاست جمهوری نهاده شد.

5. کفش بلا

برندی که این روز ها نامی از آن در میان ایرانیان برده نمی گردد، اما پیش از انقلاب پاپوش مطرحی برای مردم بود. برادران عمیدحضور کفش بلا را در سال 1341 از مالک اصلی آن خریداری کردند. مالک اصلی کفش بلا را با سرمایه سه میلیون ریال به ثبت رسانده بود که برادران عمید حضور تصمیم گرفتند این مجموعه را خریداری نمایند. کفش بلا، پیش از انقلاب هم با مسائل اقتصادی روبرو شدند، اما با دولتی شدن این مجموعه زیان های اقتصادی آن گسترش یافت. بعد ها بخشی از این شرکت به مؤسسات عمومی غیر دولتی واگذار شد، اما شرکت هایی که دست سازمان های دولتی بودند، به دلیل زیان های گسترده تعطیل شدند.

6. پیکان

برند خوشنامی که پس از افت کیفیت، خط فراوری آن هم در سال 83 به طور کامل با هدف ارتقای استاندارد های فراوری خودرو در ایران و معرفی یک برند جایگزین برچیده شد. احمد خیامی برای راه اندازی کارخانه ایران ناسیونال که پیکان را فراوری می کرد، حدود 40 میلیون تومان سرمایه گذاری کرد و در کارخانه اش پس از ارتقای سرمایه، 17 مدل اتومبیل، کامیون و اتوبوس مونتاژ می کرد. بعد از انقلاب و با دولتی شدن این مجموعه، از پیکان به عنوان برندی نسبتا پیروز، چیزی باقی نماند و ایران خودرو هم به مجموعه ای زیان ده تبدیل شد که تداوم حیاتش ثمره ای جز تشدید تورم برای کشور ندارد.