خبرنگاران اهمیت اعتماد به ظرفیت های داخلی در اقتصاد پساکرونا - زنگ قلاب بافی

دکتر علیرضا باباخان روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار خبرنگاران، به سوالاتی پیرامون نحو تاثیرگذاری کرونا بر اقتصاد ایران و جهان بدین توضیح پاسخ داد.

-همه گیری کرونا چه تغییرات اقتصادی در سطح استان ایجاد نموده است؟

آن چیزی که در مرحله اول و کوتاه مدت در سطح اقتصاد استان قم مشهود است، افزایش قیمت هاست، در حوزه فراوری، قیمت مواد اولیه خیلی گران شده است، برای مثال در حوزه فراوری لباس شاهد آن هستیم که پارچه به سختی پیدا می گردد و همان مقدار کم هم که پیدا می گردد باید به صورت نقد و باقیمت بالا خریداری گردد؛ در بعضی از صنایع قیمت مواد اولیه تا سه برابر افزایش یافته است که این موضوع بالا رفتن قیمت محصول نهایی را درپی داشته است.

از طرف دیگر شاهد آن هستیم که در استان قم بعضی از مجموعه های دانش بنیان که بیشتر در حوزه سلامت و تجارت الکترونیک مشغول فعالیت می نمایند در حال جان دریافت هستند، یعنی استقبال مردم از این مجموعه های اقتصادی در حال افزایش است و این موضوع فرصتی را برای دیدن شدن بهتر توانایی شرکت های دانش بنیان و اعتماد مردم به آن ها ایجاد می نماید.

-همه گیری کرونا چه تغییرات اقتصادی در سطح ملی ایجاد نموده است؟

در این رابطه باید گفت، باور دارم که خداوند در دل سختی ، گشایش قرار می دهد، اگر با این دید به کرونا نگاه کنیم، می توان دید که کرونا در کنار زحمات، فرصت هایی را نیز برای کشور ما ایجاد کرد؛ هم اکنون در حوزه پزشکی توانستیم ظرفیت های بالایی از خود نشان دهیم که این مساله در جذب دانشجویان بین المللی و گردشگران حوزه سلامت به ما یاری خواهد نمود و در این زمینه فرصت درآمدزایی خوبی برای کشور ایجاد خواهد شد.

مساله دیگری که کرونا در سطح ملی موجب کشف آن شد، شناخت توانمندی های مدیریتی بود، احساس خودکم بینی مدیریتی در جامعه نمود داشت و این مساله بر حوزه های اقتصادی هم تاثیر گذار بود، اما عملکرد تحسین برانگیز ستاد ملی مقابله با کرونا و وزارت بهداشت، نشان داد ما توانایی مقابله با بحران ها و حل مسائل را داریم و می توانیم از این دستاوردها در حوزه های اقتصادی به خوبی بهره مند شویم.

یکی دیگر از تاثیرات کرونا در سطح اقتصاد کلان کشور، نشان دادن اهمیت حضور دولت در عرصه اقتصاد بود، یک پیش فرض این بود که حضور دولت در اقتصاد چیز بدی است، اما اکنون متوجه شدیم که حضور دولت به معنای کلی (حاکمیت) در عرصه های اقتصادی لزوما چیز بدی نیست به شرط آنکه دولت عاقلانه عمل کند اتفاقا حضور دولت در اقتصاد موضوع مناسبی است، برای نمونه در حوزه فراوری مواد ضدعفونی و ماسک بسیاری از مجموعه های دولتی و حاکمیتی وارد میدان شدند و با استفاده از ظرفیت بالای خود، مشکل را برطرف کردند.

این موضوع نشان می دهد آن پیش فرض که به دنبال کاهش حداکثری نقش دولت در عرصه های اقتصادی بود، لزوما صحیح نیست و ما ثمربخش بودن حضور دولت در اقتصاد را به خصوص در زمان بحران ، تجربه کردیم، البته این به معنای بزرگ کردن دولت به هر قیمت نیست و باید در مورد نقش دولت و بخش خصوصی در اقتصاد کلان، برنامه ریزی صحیح صورت گیرد.

مساله دیگری که پس از کرونا در سطح ملی شاهد آن بودیم، اهمیت اقتصاد اسلامی بود که در قالب اقتصاد مشارکتی نمود پیدا کرد، در این مدت اقشار مختلف جامعه داشته های خود را برای یاری به حل بحران، با دیگران به اشتراک گذاشتند و این موضوع نشان داد که با کار جمعی تا چه اندازه می توان سرعت حل مسائل اقتصادی را بالا برد؛ بنابراین باید این الگوی اقتصادی در کشور بیش از گذشته ترویج گردد و از مدل های اقتصادی غرب که بر سرمایه فردی تمرکز دارد فاصله بگیریم.

موضوع دیگری که کرونا در سطح اقتصاد ملی موجب آن شد، نمایش اهمیت حکمرانی دیجیتال و فضای مجازی بود که افزایش بهره وری و کارایی فعالیت های اداری را درپی داشت.

این موضوع همچنین ظرفیت بالای کسب وکارهای اینترنتی را به نمایش گذاشت و نشان داد بستر فضای مجازی دارای امکانات زیادی برای رونق فعالیت های اقتصادی و درآمدزایی در کنار مباحث آموزشی و آگاهی بخشی است و باید روزبه روز توسعه یابد.

در این روزها به خوبی معین شد فضای مجازی در رونق یافتن بسیاری از حوزه های اقتصادی موثر است و حتی صنعت سینما نیز می تواند در این بستر رشد کند.

با استفاده از بستر فضای مجازی، دسترسی اقشار مختلف به انواع حوزه های فراوریی و خدماتی آسان می گردد و با هزینه کمتر می توانند احتیاج خود را بدون مراجعه فیزیکی و باصرفه جویی در زمان، تامین نمایند.

پررنگ شدن نقش شرکت های دانش بنیان در اقتصاد از دیگر تاثیرات کرونا بود، اکنون در اثر فعالیت شرکت های دانش بنیان و جوانان متخصص که بدون تعطیلی شبانه روز زحمت کشیدند، کشور از واردات محصولات مرتبط با بیماری کرونا بی احتیاج و حتی در مواردی صادرنماینده آن شده است.

از طرف دیگر به دلیل آنکه کرونا واردات ماشین آلات واحدهای فراوریی را نیز تحت تاثیر قرارداد، مدیران بسیاری از کارخانه ها مجبور شدند که از ظرفیت شرکت های دانش بنیان برای تامین احتیاج و جلوگیری از توقف فعالیت خط فراوری خود استفاده نمایند و این موضوع باعث شد ظرفیت های داخلی بیش از گذشته موردتوجه قرار گیرد.

-شما کدام مورد از تغییرات نام برده را پایدار می دانید به طوری که تا مدت نه چندان کوتاهی پس از کرونا برقرار بماند یا حتی به ویژگی بلندمدت بشر و جامعه انسانی تبدیل گردد؟

به نظر می رسد از این تغییرات ایجادشده، موضوع حکمرانی دیجیتال همچنان باقی خواهند ماند و توسعه پیدا خواهد نمود.

همچنین موضوع نقش دولت در اقتصاد و استفاده از ظرفیت های داخلی برای تامین کالاهای مورداحتیاج کشور، با توجه به تجربه مدیریت اقتصادی ایام کرونا تا سال ها موردتوجه خواهد بود.

فرصت توسعه اقتصاد مشارکتی در سایه تقویت روحیه همدلی و اتحاد بیشتر مردم، نیز ازجمله تاثیرات بلندمدت کرونا در کشور خواهد بود که باید به بهترین نحو ممکن از آن برای شکوفایی هرچه بیشتر عرصه فراوری و اشتغال استفاده گردد.

-بعضی سیاستمداران کرونا را بزرگترین بحران جامعه خود در دهه های اخیر دانسته اند، آیا کرونا در حوزه اقتصاد پدیده ای بحران زا تلقی می گردد که دردسرهای فراوان و بزرگی ایجاد نموده باشد؟

کرونا مسائل زیادی ازجمله در بخش حمل ونقل و توزیع کالاهای اساسی ایجاد کرد، اما در کنار این مسائل دردسر بزرگ نبود و با نشان دادن نقاط ضعف و قوت به ما یاری کرد تا راه توسعه اقتصادی خود را بهتر ادامه دهیم و در شرایط بحران دچار شوک نشویم.

کرونا موجب تقویت روحیه خودباوری در مردم ما شد و نشان داد اقشار مختلف در جامعه ایرانی برای عبور از شرایط بحران در کنار هم ایستاده اند و برعکس بسیاری از کشورهای مدعی، باوجود شرایط سخت خود به دیگران یاری می نمایند که این روحیه برای پیشرفت در همه عرصه ها به خصوص اقتصاد بسیار ارزشمند است.

تقویت باور به ظرفیت های داخلی از دیگر نکاتی است که در این رابطه باید موردتوجه قرار گیرد، این که کشور در کمتر از سه ماه در فراوری پیچیده ترین محصولات حوزه سلامت و بهداشت، خودکفا می گردد و این ظرفیت را به رخ جهان می کشد، مساله کمی نیست.

-با فرض طولانی شدن کرونا، شما چه پیشنهادهایی در حوزه اقتصاد، برای زیست در شرایط کرونا دارید؟

با فرض این مساله باید با رعایت دستورالعمل های بهداشتی و تامین سلامت نیروی انسانی، کار را در بخش های مختلف فراوریی، توزیعی و خدماتی ادامه دهیم؛ اما به هرحال بسیاری از کارها را نیز باید با استفاده از ظرفیت فضای مجازی و بدون احتیاج به حضور فیزیکی به انجام رساند که البته این راه چاره به غیر از مساله حفظ سلامت افراد، باصرفه جویی قابل توجه در وقت و هزینه آنان هم همراه است.

همچنین برای زیست در شرایط کرونا باید از راستا تشکیل قطب های اقتصادی خارج شده و به سوی توزیع عادلانه ثروت گام برداریم، کرونا به ما نشان داد اگر ثروت در مناطقی خاص از کشور همچون تهران متمرکز باشد با ایجاد مشکل برای این منطقه، کل کشور دچار آسیب می گردد، همان طور که بخشی از گرانی های اخیر به دلیل تعطیلی های بود که در تهران ایجاد شد.

ولی اگر توزیع ثروت عادلانه باشد، با از مدار خارج شدن یک منطقه، مناطق دیگر با مشکل روبرو نمی شوند و حتی می توانند به منطقه دچار مشکل شده نیز یاری نمایند.

-آیا ایران پس از کرونا، از نظر اقتصادی، متفاوت از ایران پیش از کرونا، خواهد بود؟ اگر آری چرا؟ و اگر خیر چرا؟

بله متفاوت خواهد بود و این تفاوت بیشتر جنبه مثبت دارد، برای نمونه شرایط ایجادشده در اثر کرونا به دولت نشان داد که باید بیشتر در حوزه های راهبردی اقتصاد وارد گردد و نظریه هایی که بر کاهش نقش دولت در عرصه های اقتصادی تمرکز دارد، لزوما صحیح نیست؛ بنابراین شرایط مناسبی برای تصمیم گیری در مورد اصلاح ساختار اقتصادی دولت به وجود آمد.

در ایران پس از کرونا به اقتصاد دانش بنیان بسیار توجه خواهد شد و به طور حتم کشور در فراوری و صادرات کالاهای راهبردی به خصوص در حوزه سلامت از جمله دارو با جهش قابل توجهی روبرو می گردد.

همچنین مدیریت دیجیتال در حوزه مباحث اقتصاد خرد و کلان کشور، نقش موثرتری ایفا خواهد نمود و بسیاری از مسئولان و کارکنان در بخش های دولتی و خصوصی برای انجام فعالیت موردنظر خود از بستر فضای مجازی استفاده خواهند کرد.

- آیا جهان پس از کرونا، از نظر اقتصادی، متفاوت از جهان پیش از کرونا، خواهد بود؟ اگر آری چرا؟ و اگر خیر چرا؟

بله، کرونا تلاشی که سال ها برای جهانی سازی حوزه اقتصاد صورت گرفت را زیرسوال برد و ارائه مدل های غربی در این حوزه را به چالش کشید و همه کشورها متوجه شدند که توجه به اقتصاد ملی و ظرفیت های داخلی تا چه اندازه اهمیت دارد؛ پس از مشاهده تاثیرات اقتصادی کرونا بر نظام بین الملل، شاید تا سال ها صحبت از جهانی سازی اقتصاد، به دلیل ناکارآمدی آن به فراموشی سپرده گردد و ملی گرایی جای آن را بگیرد.

این مساله موجب می گردد تعامل اقتصادی میان کشورها نه مثل قبل بلکه به صورت استراتژیک و با روش های جدید انجام گردد چرا که همه کشورها به دنبال قوی تر شدن اقتصاد داخلی خود خواهند رفت و واردات را به عنوان یک راه چاره قابل اطمینان نخواهند پذیرفت و سطح رقابت اقتصادی در جهان برای فراوری محصولات باکیفیت تر افزایش خواهد یافت.

همچنین اکنون در اثر کرونا، کشورهای نظام سرمایه داری در داخل خود هم با تهدید فروپاشی اقتصادی روبرو شده اند، در همین رابطه پیش بینی من این است که به مرورزمان اقتصاد آمریکا در اثر کرونا از هم فرو خواهد پاشید، یکی از دلایل آن این است که ایالت کالیفرنیا که جزو پولدارترین ایالت های آمریکاست و یک ششم اقتصاد آن کشور را بر عهده دارد اکنون صحنه اعتراض مردم شده که چرا دولت باید بیشترین سهم اقتصادیات را از ما بگیرد و خرج دیگر ایالت های کند و حتی ادعای استقلال نموده اند.

در مواقع این مساله نشان می دهد در شرایط کرونا، اقتصاد سرمایه داری در همه جا ناکارآمد شده و توزیع عادلانه ثروت بهترین جایگزین برای آن است.

بحث دیگر در این رابطه، موضوع توسعه کسب وکارهای الکترونیکی در سطح اقتصاد بین المللی به دلیل تاثیرات کرونا است که این مساله برای ما در کنار ایجاد یک موقعیت مناسب اقتصادی می تواند تهدید هم به حساب بیاید، چرا که اگر همچون موضوع پیغام رسان ها به صورت جدی وارد میدان نشویم، عرصه را به رقبا واگذار و از نظر اقتصادی ضرر خواهیم کرد.

- شما چه تمهیداتی برای زیست بهتر در ایران پس از کرونا پیشنهاد می کنید؟

کرونا اهمیت امنیت زیستی در همه حوزه ها را به ما نشان داد، در ایران پس از کرونا باید به این حوزه های امنیتی که تاثیر مستقیم بر فضای اقتصادی کشور دارد بیشتر بپردازیم و باور کنیم این دست از تهدیدات همچنان وجود خواهد داشت و ضروری است که برای رویارویی با آن آماده باشیم.

یکی دیگر از نکاتی که باید در این شرایط بیشتر موردتوجه قرار گیرد، آینده پژوهی است تا اولویت بندی برنامه ها در معین راهبردهای کلان کشور کارآمدتر انجام گردد، به عنوان نمونه تهدید زیستی ناشی از ویروس کرونا به ما نشان داد که باید نقش پدافند غیرعامل در برنامه های بالادستی کشور برجسته تر دیده گردد و تصمیمات آن در بخش های مختلف ضمانت اجرایی داشته و تشریفاتی نباشد.

مساله تامین اقتصادی جمعی از دیگر نکاتی که باید در کشور بسیار بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد و سرمایه های خرد مردم به سمت عرصه فراوری و اشتغال مولد راهنمایی گردد.

در همین رابطه ضروری است تا شرایط مورد احتیاج برای ورود شرکت های دانش بنیان به عرصه فرابورس و بورس فراهم و سرمایه های مردم به سمت فعالیت های نوآورانه سوق داده گردد، چرا که این مساله علاوه بر گسترش توان صنعتی و فراوریی کشور، سودآوری مطمئن و قابل قبولی را نیز در پی خواهد داشت.

همچنین با تقویت شرکت های دانش بنیان و توانمند شدن کشور در برطرف احتیاجهای داخلی به ویژه محصولات راهبردی، تحریم ها خودبه خود بی اثر خواهد شد و کشورهای مختلف چاره ای جز تعامل و دادوستد اقتصادی با ایران نخواهند داشت.

به طورکلی بنده به آینده خوش بین هستم و ایران پس از کرونا را کشور قوی تری می دانم که می تواند از ظرفیت های داخلی خود بهتر استفاده کند به شرطی که به افراد شایسته در حوزه مدیریت کشور بیشتر بها داده گردد و این افراد قدرت اجرایی لازم برای ایجاد تغییرات ساختاری موردنظرشان را در راستای اصلاح امور داشته باشند./